سلام کردن به چه کسانی مکروه و چه کسانی حرام است؟

یکی از آداب و سنن اسلامی، سلام کردن به یکدیگر و جواب سلام است که اسلام در این رابطه برنامه های وسیعی دارد به طوری که خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَإِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَآ أَوْ رُدُّوهَآ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ حَسِیبًا »؛ «و هنگامی که به یکی از شما تحیّت داده شد، پاسخ آن را بهتر بدهید یا لااقل به همان گونه پاسخ دهید که خداوند حساب همه چیز را دارد.»

معنی سلام:
سلام در واژه همان درود فارسی است.« سلام علیکم» یعنی درود بر شما ولی سلام را معانی گوناگونی است تا که با که باشد و چگونه آید؛ بعضی گفته اند« سلام» درود ناپیوسته و منفصل زبانی است در مقابل صلاة که درود متصل و پیوسته قلبی است؛ «ولی بنابر آنچه که گفته شد سلام هم میتواند مستمر و از کنه وجود برآید»

در قرآن 42 دفعه این کلمه در آیات آمده است که معناهای مختلف دارند. سلام یکی از اسم های خدا: «هو الله الذی لا اله به جز هو الملک القدوس السلام...» اوست خدای یکتا که معبودی جز وی نیست فرمان روا منزه از هر عیب و سلامت بخش... در این آیه منظور از سلام این است که با سلام و عافیت برخورد میکند نه با ستیز و جنگ و یا شر و زیان و خداوند هیچگونه ضرری به خلق نمی زند چون سلام است.

خداوند در قرآن به چه کسانی سلام کرده است؟
درصورتی که خداوند سبحان کسی را مورد سلام قرار داد در جهان و آخرت همراه اوست و چه اندک هستند کسانیکه خداوند به آنان سلام نموده است ، همان پیامبران بزرگ الشانی که آیات ذیل در مورد آن ها فرود آمده است:

1- ابراهیم پیامبر: نخستین کسی که خداوند در قرآن به وی سلام کرده است؛ و سلام علی ابراهیم( صافات/ 109) سلام بر ابراهیم، سلامی از ناحیه آن پروردگار جلیل بسوی پیامبری که بزرگ انبیاء الهی است.

2- نوح پیامبر، پدر دوم آدمیان:سَلَامٌ عَلَى نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ( صافات/ 79) سلام بر نوح در بین جهانیان باد!

3- عیسای مسیح وَسَلَامٌ عَلَیهِ یوْمَ وُلِدَ وَیوْمَ یمُوتُ وَیوْمَ یبْعَثُ حَیا( مریم/ 15) سلام بر وی، آن روز که تولد یافت، و آن روز که می میرد، و آن روز که زنده برانگیخته میشود !( پیامبری که سلام خدا پیوسته همراه اوست.)

4- موسی و هارون سَلَامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ( صافات/ 120) سلام بر موسی و هارون

5- الیاس پیامبر سَلَامٌ عَلَى إِلْ یاسِینَ( صافات/ 130) سلام برالیاس

6- جمیع انبیای عظام وَسَلَامٌ عَلَى الْمُرْسَلِینَ( صافات/ 181) سلام بر فرستادگان( ورسولان الهی باد) سلامهای دیگری هم در قرآن آمده که عبارتند از:

7- سلام ملائکه به پیامبران وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِیمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِیذٍ( هود/ 69) فرستادگان ما[= ملائکه] برای ابراهیم نوید آوردند؛ گفتند:« سلام!»( وی هم) گفت:« سلام!» و طولی نکشید که گوساله بریانی( برای آن ها) آورد.

8- سلام ملائکه در بهشت بر اولواالالباب( خرددمندان) و صبر پیشگان ... إنّما یتذکّر أولوا الألبـب... سلـم علیکم بما صبرتم فنعم عقبى الدّار( رعد/ 19- 24)
... تنها صاحبان اندیشه خاطرنشان میشوند ...( و به آنان میگویند :) سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست عاقبت آن سرای جاویدان

9- سلام نگهبانان بهشت به پرهیزکاران ... أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَیکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ( زمر/ 73) و درهای بهشت باز میشود و نگهبانان به آنان میگویند :« سلام بر شما! گوارایتان باد این نعمتها! داخل بهشت شوید و جاودانه بمانید!»

ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِینَ( حجر/ 46)( ملائکه به آن ها میگویند :) داخل این باغها شوید با سلامت و امنیت!

10- سلام بر رهپویان وادی هدایت وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى( طه/ 47) و درود بر آن کس باد که از هدایت اطاعت میکند !

11- سلام بر دردانه های افرینش و بندگان برگزیده الهی قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِینَ اصْطَفَى آللَّهُ( نمل/ 59) بگو:« حمد مخصوص خداست؛ و سلام بر بندگان برگزیده اش!»

12- سلام بندگان خاص حق بر جاهلان دور از ادب وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا( فرقان/ 63)
بندگان( خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با ارامش و افتاده بر زمین راه می روند؛ و زمانی که جاهلان آن ها را مخاطب سازند( و سخنان نابه‌خردانه گویند)، به آن ها سلام میگویند ( و با بی اعتنایی و بزرگی می گذرند) ؛

13- سلام بر خانواده، از اداب ورود به خانه یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیوتًا غَیرَ بُیوتِکُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِکُمْ خَیرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ( نور/ 27)
ای افردی که ایمان آورده اید! در منزل هایی غیر از منزل خود وارد نشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن منزل سلام کنید؛ این برای شما بهتر است؛ شاید متذکر شوید!

14- سلام بر شب قدر سَلَامٌ هِی حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ( قدر/ 5) سلام بر شب قدر تا طلوع فجر! شب قدر، شبى است سرشار از سلامت( و برکت و بخشش)، از شروع تا طلوع سپیده به دلیل آن که هم قرآن در آن نازل شده:إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ( قدر/ 1) ما آن[= قرآن] را در شب قدر نازل کردیم! ؛ و هم ملائکه و روح در آن شب نازل مى گردند: تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ( قدر/ 4) فرشتگان و« روح» در آن شب به اجازه پروردگارشان برای( تقدیر) هر کاری نازل میشوند .

به چه کسانی نباید سلام کنیم؟

سلام کردن از جمله مستحباتی است که در دین اسلام بر آن بسیار تأکید شده است. اما در بعضی موارد، این عمل، مستحب، مکروه و در بعضی موارد حرام می باشد. در ادامه به موارد مکروه بودن سلام کردن و حرام بودن سلام کردن پرداخته ایم.

هر ملتی کـه از تمدن و فرهنگی اصیل و ریشه دار برخوردار است، در برخوردهای اجتماعی خود، شعارهای خاصی دارد. همانطور که می دانید «سـلام» تحیت مخصوص ‍و شعار شـریعت اسلامی اسـت.

خداوند متعال، پیامبر اسلام (ص) را به این سنت پسندیده موظف کرده، می فرماید:

«وَ اِذا جاءَکَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِایاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ...»

هرگاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند، نزد تو آیند، [به آنها] بگو: «سلام بر شما».

سلام کردن از جمله مستحباتی است که در دین بر آن بسیار تأکید شده است. اما در بعضی موارد، این عمل، مستحب مکروه و در بعضی موارد حرام می باشد. در ادامه به موارد مکروه بودن سلام کردن و حرام بودن سلام کردن پرداخته ایم.

از جمله مواردی که سلام کردن مکروه است عبارت است از:

* سلام کردن به نمازگزار: بعضی از فقها با جمع بین روایات مربوط به سلام کردن به نمازگزار، به این نتیجه رسیده اند که سلام کردن به نمازگزار مکروه است. با این حال؛ بعضی از فقها، نهی از سلام کردن بر نمازگزار را نهی ارشادی دانسته و لذا آن را مکروه ندانسته اند.

سلام کردن به افرادی که در حال انجام کاری هستند و جواب دادن سلام برای آن ها دشوار است. مانند نماز گزار، فردی که در حال مسواک زدن است.

* سلام کردن مردان به زنان جوان: در سیره ی امام علی (ع) آمده است که ایشان مانند پیامبر (ص) به زنان سلام می کردند، اما از سلام کردن به زنان جوان کراهت داشت.

گاهی مخاطب انسان، فردی است که سلام ‏کردن به او ممکن است ‏برای انسان فساد انگیز باشد و یا تأثیر نامطلوبی بر روحیه ی معنوی او بگذارد، مانند سلام ‏کردن به زن جوان. امیر مؤمنان علی (ع) از سلام‏ کردن به زنان جوان ‏پرهیز می کردند و می‏ فرمودند: 

أَخَوَّفُ أَنْ تُعْجِبَنی‏ِِ صَوْتُهَا فَیُدْخِلَ عَلَیَّ أَکْثَرَ مِمَّا أَطْلُبُ مِنَ‏الْأَجْرِ؛ 

می ترسم، صدای او برایم خوشایند باشد و بیش از آنچه امید اجر دارم، زیان کنم. 

گرچه ساحت مقدس آن حضرت، بسی برتر از وهم و اندیشه ی ماست و حتّی‏ََ خیال گناه در ذهن چنین انسان بلند مرتبه ای خطور نمی کند، اما برای‏ حفظ آن مقام معنوی و توجه شدید به حضور خدا و نیز توجه به‏ وسوسه های شیطان و از همه مهم‏ تر، تذکردادن به دیگران که به طور قطع،چنین موقعیتی برای آنها می تواند خطرآفرین باشد، چنین شیوه ای رابرگزیده و آن را مطرح می کند؛ امید آنکه مؤ منان نیز از او پیروی کنند و خود را از خطرات نفسانی دور نگه دارند.

* کسی که در حال تشییع جنازه است و کسی که در حال رفتن به نماز جمعه است. به این دلیل سلام کردن به این دو گروه مکروه است زیرا نباید معطل شوند.

*سلام کردن به کسی که در حمام است، مکروه است زیرا سلام کردن معمولاً همراه با نگاه کردن به شخص است و نگاه کردن به شخصی که در حمام است و از حال او با خبر شدن کار ناخوشایندی است و از این امر نهی شده اند. البته ممکن است که بگوییم، سلام کردن این افراد به دیگران مکروه است.

سلام به این افراد ممنوع است

در فرهنگ اسلامی سلام کردن به بعضی گروه ها حرام و ممنوع است و این گروه ها عبارتند از :

•افرادی که به خاطر انجام کارهای ناشایست و نامشروع، لیاقت‏ دوستی و سلام کردن برادران و خواهران دینی خود را ندارند، مانند افراد قمارباز، شراب خوار، رباخوار، کسی که به صورت آشکارا فسق می کند. و کسانی که به طورآشکار، مرتکب کارهای خلاف می شوند و شاید سلام و احوال‏ پرسی با این گونه افراد نوعی تأیید و صحّه‏ گذاشتن بر اعمال ناشایست آن ها محسوب می شود؛ از این رو، شایسته است که هرمسلمانی برای جلوگیری از فساد، گناه و اعمال زشت و نامشروع، ازسلام‏ کردن به این افراد خودداری کنند و با چهره ای ناراحت و گرفته و نگاهی نامهربان با آنها برخورد کنند. این کم‏ ترین کاری است که در حق تبهکاران‏ می توان انجام داد، مگر این ‏که شیوه ی سلام و احوال پرسی در هدایت آنها تاثیرگذار باشد و انسان بخواهد آنها را با این شیوه امر به معروف و نهی ازمنکر کند.

• افرادی که به شوخی و برای خوش گذرانی به مادران مردم فحش و ناسزا می دهند.

• سلام کردن به افرادی که از دین و ملت اسلام و مسلمانان، خارج شدند، زیرا سلام‏ کردن به آنها ممکن است به معنای تأیید دین وآیین نادرست آنها بوده و آنها را در پافشاری و دلخوشی به آیین‏ انحرافی خود، پایبندتر کند. البتّه اگر آنها در وضعیتی قرار داشتند که‏ انسان بتواند با سلام‏ کردن و ابراز محبت، آنها را به راه راست هدایت کند، چنان که در سنت ائمه، چنین مواردی دیده می شود، شایسته ‏است در هدایت آنها کوتاهی نکنید. باید توجه داشت که در حالت عادی، نباید به غیر مسلمانان سلام کرد و با آنها رابطه ی دوستی برقرار کرد، مگر اینکه آنها خود ابتدا سلام کنند که در این صورت پاسخ آن لازم است، لیکن می توانید در جواب هم «سلام» نگویید و به «علیکم» اکتفا کنید. رسول گرامی اسلام (ص) فرموده اند: 

لاَ تَبْدَؤُا أَهْلَ الْکِتَابِ بِالسَّلاَمِ فَإِنْ سَلَّمُوا عَلَیْکُمْ فَقُولُواعَلَیْکُمْ؛ 

با اهل کتاب ابتدا به سلام نکنید، اگر آن‏ها به شما سلام کردند، در پاسخ‏ بگویید: «بر شما باد».

• سلام کردن به مسیحیان و یهودیان.

درباره سلام به اهل کتاب در برخی روایات آمده که اگر رابطه با آنان برای انسان لازم است، در این حالت سلام کردن به آن‌ها اشکالی ندارد. در قرآن کریم نیز توصیه شده که در صورت مشاهده نکردن دشمنی از طرف آنان، ما نیز می‌توانیم به آن ها محبت کنیم و سلام نیز نوعی محبت است.

• سلام کردن به شخص وهابی، اگر این شخص ناصبی نباشد، اشکالی ندارد؛ زیرا در روایات شخص ناصبی از اهل کتاب نیز بدتر دانسته شده است؛ و نیز به این دلیل که سلام کردن پیام دوستی به طرف مقابل دارد و این در حالی است که ما وظیفه داریم که با دشمنان اهل‌بیت (ع) دشمن بوده و نسبت به آنان بغض و دشمنی داشته باشیم.

• شاعران؛ البته منظور شاعرانی است که اشعار آن ها درباره ی موضوعات و امور باطل است.

• افرادی که اهل بربط و طنبور از آلات موسیقی هستند.

احکام سلام کردن

سوال : سلام کردن مرد به زن نامحرم چه حکمی دارد؟

پاسخ رهبر انقلاب اسلامی آیت الله خامنه ای :فى نفسه مانعى ‌ندارد، مگر اینکه خوف ارتکاب گناه و یا مفسده ای در میان باشد.

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: از بعضی از اخبار استفاده می شود که سلام کردن به زن جوان مکروه است.

پاسخ آیت الله سیستانی: مکروه است.

پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی: اگر مفسده نداشته باشد کراهت دارد و اما اگر در معرض مفسده باشد (مثل سلام کردم مرد جوان به دختر نامحرم) حرام است.

پاسخ آیت الله نوری همدانی: اشکال ندارد مگر قصد ریبه باشد و مفسده داشته باشد و بهتر است به زنان جوان سلام داده نشود.

پاسخ مجتهد و مدرس حوزه ی علمیه آیت الله علوی گرگانی: سلام مرد نامحرم به زن جوان کراهت دارد.